Τετάρτη 26 Αυγούστου 2015

Καππαδοκία: έξω από το χρόνο, το συνήθη χώρο, επί και υπό της γης…

 

                              
Γη του Βυζαντίου, της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού
 
 
             Η Καππαδοκία είναι ένας τόπος άχρονος, πέρα από γεωγραφικές συντεταγμένες, τόπος ιερός όπου η Ιστορία συναντά το παραμύθι. Ένα ονειρικό μέρος όπου ο άνθρωπος περιτριγυρισμένος από ένα σουρεαλιστικό τοπίο, προσπάθησε να φτάσει στα ουράνια σκάβοντας τρύπες στη γη. Ένας τόπος με πολύχρονη ιστορία με άρωμα Ελλάδας…
             Το όνομα της Καππαδοκίας είναι αμφίβολης προέλευσης. Κατά τον Αρριανό προέρχεται από τον Ασσύριο βασιλιά Καππαδόξ, ενώ κατά τον Πλίνιο από ένα ομώνυμο αρχαίο ποταμό. Η Καππαδοκία απλώνεται σ ένα εκτεταμένο οροπέδιο με υψόμετρο 1.500μ. στην ανατολική Μικρά Ασία, 300 χλμ. από την Άγκυρα. Εκτείνεται από τον Εύξεινο Πόντο μέχρι την οροσειρά του Ταύρου.
            Ένα σύνολο από τρία μεγάλα και δεκαέξι μικρά ηφαίστεια <<συνεργάστηκαν>> για αιώνες ξερνώντας λάβα, στάχτη, σκουριά, ποτάμια από ρευστό ανδεσίτη και βασάλτη και έβαλαν τις βάσεις για τη δημιουργία του συγκλονιστικού καππαδοκικού τοπίου. Ύστερα ανέλαβαν δράση ο χρόνος, ο αέρας, το νερό, η διάβρωση και σκάλισαν ένα υπερφυσικό τοπίο, ασύλληπτης ομορφιάς.
          Ήδη από τα προιστορικά χρόνια, από την εποχή των Χετταίων και των Ασσυρίων, οι άνθρωποι κατάλαβαν ότι αρκούσε ένα κομμάτι οψιδιανού για να σκάψουν τα μαλακά πετρώματα και να βρουν προστασία από τα στοιχεία της φύσης. Οι πωρόλιθοι της Καππαδοκίας προσφέρουν φυσική μόνωση, οι σπηλιές της το καλοκαίρι είναι δροσερές και το χειμώνα ζεστές. Με το πέρασμα των αιώνων, εκτός από μεμονωμένες υπόσκαφες οικίες, στο πολεοδομικό σχέδιο της Καππαδοκίας προστέθηκαν λαξευτοί ναοί, μοναστικά συγκροτήματα, πόλεις ολόκληρες.
              Την πρώτη γραπτή αναφορά σε τρωγλοδυτικούς οικισμούς στην περιοχή, μας τη δίνει ο Ξενοφώντας στην << Κύρου Ανάβασις>> ήδη από το 401 π.Χ. Ο Ηρόδοτος μας κατατοπίζει για τα γωγραφικά όρια της Καππαδοκίας, που την εποχή εκείνη καταλαμβάνει ολόκληρη την περιοχή από την οροσειρά του Ταύρου στο Νότο, μέχρι τον Εύξεινο Πόντο στο Βορρά. Αργότερα χωρίστηκε στα δύο: <<Η Μεγάλη Καππαδοκία>> καταλάμβανε την περιοχή νότια του Άλυος ποταμού και η << Ποντιακή Καππαδοκία>> στα βόρεια μέχρι που η περιοχή αυτή ονομάστηκε σκέτα Πόντος. Σήμερα Καππαδοκία ονομάζεται η περιοχή εντός του νοητού τριγώνου, που ορίζεται από τον Άλυ ποταμό στο Βορρά, από την κοιλάδα του Σόανδου,στην Καισάρεια στα νοτιοανατολικά, και την κοιλάδα του Χλωρού στην περιοχή της Αρχελαίδας, στα νοτιοδυτικά.
Η ελληνική παρουσία
 
             Το πέρασμα της στρατιάς του Μεγάλου Αλεξάνδρου φαίνεται να έριξε τη πρώτη σπορά για να ανθίσει η ελληνική παρουσία τους επόμενους αιώνες στην περιοχή. Στα ελληνιστικά χρόνια, όταν το ανεξάρτητο βασίλειο της Καππαδοκίας διοικούνταν από την τοπική <<φιλελληνική >> δυναστεία των Αριαρέθων, η ελληνική παιδεία βρήκε πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί, όπως πρόσφορο έδαφος βρήκε και ο Χριστιανισμός, που συνέβαλλε σχεδόν στον πλήρη <<εξελληνισμό>> της περιοχής, κυρίως μέσω της γλώσσας.
           Η Καππαδοκία αποτέλεσε προπυργιο της Ορθοδοξίας, από την εποχή ακόμα ττων Αποστόλων. Στην <<αγιοτόκο>> γη της έδρασαν οι μεγάλοι πατέρες της Εκκλησία, με προεξάρχοντα το Μέγα Βασίλειο. Ο Αι Βασίλης δεν είχε χρόνο να μοιράζει δώρα από τις καμινάδες, αλλά πήρε χαρτί και καλαμάρι για να υπερασπιστεί την Ορθόδοξη Πίστη και να κατακεραυνώσει τους αιρετικούς. Παράλληλα έβαλε τις βάσεις της κοινοβιακής μοναστηριακής ζωής που βρήκε κατάλληλο έδαφος να αναπτυχθεί στις απόκοσμες κοιλάδες της περιοχής.
           Στα χρόνια ακμής της υπερχιλιετούς αυτοκρατορίας, η Καππαδοκία ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της, μια περιοχή που συνδέθηκε με σπουδαίους ηγέτες και στρατιωτικούς. Το τοπίο της ήταν τα μαρμαρένια αλώνια, στα οποία έδρασαν οι Ακρίτες. Μετά την οδυνηρή ήττα στο Μαντζικέρτ (1071) η Καππαδοκία έπεσε στα χέρια των Τούρκων.
          Στους αιώνες μουσουλμανικής κυριαρχίας που ακολούθησαν, πολλοί από τους Έλληνες της περιοχής ξέχασαν τη γλώσσα τους, διατήρησαν όμως την πίστη και την εθνική τους συνείδηση. Λίγο πριν την οδυνηρή ανταλλαγή των πληθυσμών του 1922, υπολογίζεται ότι υπήρχαν περίπου 80 ελληνικές κοινότητες στην Καππαδοκία. Ο πληθυσμός τους υπολογίζεται μεταξύ 45000 και 100.000. Πάνω από τους μισούς ήταν Τουρκόφωνοι, οι λεγόμενοι <<Καραμανλήδες>>, οι οποίοι έγραφαν τα <<καραμανλήδικα>>, δηλαδή τουρκικά με ελληνικούς χαρακτήρες. Όταν βέβαια ήρθαν στην Ελλάδα, κανόντας το μακρύ και γεμάτο κακουχίες ταξίδι από τη γη τους στη Ελλάδα, συνάντησαν στη <<Μητέρα Πατρίδα>> τη δυσπιστία ως και την απόρριψη των γηγενών. <<Τουρκόσπορους>> τους ονόμαζαν, αυτούς που έχασαν τα πάντα, κάποιοι και τη ζωή τους, γιατί αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν.


1 σχόλιο: