του Θάνου Δασκαλοθανάση
H θέα της Πόλης με τα ψηλά της τείχη, τα εντυπωσιακά κτίρια, τις εκκλησιές και τους τρούλους να στραφταλίζουν στο φως του ήλιου, εντυπωσίασε τους Σταυροφόρους. Ελάχιστοι είχαν ξαναδεί ένα τέτοιο τοπίο. Για τους περισσότερους η πόλη, έτσι όπως είχαν μάθει στις χώρες τους, ήταν ένας οικισμός με χαμηλά σπίτια και λασπωμένους δρόμους.
H περιγραφή του αυτόπτη μάρτυρα Γοδεφρείδου Βιλλαρδουίνου είναι χαρακτηριστική : <<Τώρα μπορείτε να μάθετε πως κοίταζαν επίμονα την Κωνσταντινούπολη εκείνοι που δεν την είχαν δει ποτέ [αναφέρεται στην στιγμή όπου τα δυτικά στρατεύματα πρωτοαντίκρυσαν την Πόλη, 24 Ιουνίου 1203]. Γιατί δεν μπορούσαν καθόλου να σκεφτούν πως μπορεί να υπάρχει σε όλο τον κόσμο μια τόσο ΠΛΟΥΣΙΑ πόλη, όταν είδαν αυτά τα ψηλά της τείχη και τους ΠΛΟΥΣΙΟΥΣ πύργους κι αυτά τα ΠΛΟΥΣΙΑ παλάτια με τις ψηλές εκκλησίες, που ήταν τόσες πολλές που κανείς δεν θα το πίστευε αν δε το έβλεπε με τα μάτια του, και ακόμα το μήκος της πόλης που κυβερνούσε τις υπόλοιπες. Και μάθετε πως δεν υπήρξε άνθρωπος, άνθρωπος τόσο ασυγκίνητος, που να μην ανατριχιάσει. Κι αυτό δεν ήταν καθόλου περίεργο, γιατί ποτέ δεν ανέλαβαν άνθρωποι μια τόσο μεγάλη επιχείρηση από τότε που χτίστηκε ο κόσμος>>.
Είναι 24 Ιουνίου 1203. Οι Σταυροφόροι, αφού πλέουν γύρω από τα θαλάσσια τείχη κινούνται προς την απέναντι ακτή του Βοσπόρου και αποβιβάζονται στη Χαλκηδόνα. Περιμένουν εκεί, συγκεντρώνοντας τρόφιμα και εφόδια, ενώ σημειώνονται και οι πρώτες αψιμαχίες με τον ντόπιο πληθυσμό.
Αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις. Ο αυτοκράτορας Αλεξιος ο Γ΄ υπόσχεται δώρα και χρήματα στους ηγέτες της Σταυροφορίας, αν δεχτούν να φύγουν, ενώ θέτει σε κινητοποίηση το στρατό. Οι επικεφαλής των σταυροφόρων αρνούνται. Αποφασίζουν να προβούν σε μια επίδειξη ισχύος, περιπλέοντας τα τείχη με τα καράβια ετοιμοπόλεμα και τα λάβαρα και τις σημαίες τους να ανεμίζουν Στη πιο σημαντική γαλέρα επιβιβάζονται ο Βονιφάτιος, ο Δόγης Δάνδολος και ο έκπτωτος Αλέξιος. Σκοπός τους είναι να εντυπωσιάσουν το λαό της Πόλης. Ο κόσμος παρακολουθεί με αγωνία και σύγχυση, όσον αφορά τα πρόσωπα του έκπτωτου αλλά και του νυν αυτοκράτορα, κανείς από τους δύο δεν διαθέτει λαϊκά ερείσματα λογω της κακής τους διοίκησης.
H περιγραφή του αυτόπτη μάρτυρα Γοδεφρείδου Βιλλαρδουίνου είναι χαρακτηριστική : <<Τώρα μπορείτε να μάθετε πως κοίταζαν επίμονα την Κωνσταντινούπολη εκείνοι που δεν την είχαν δει ποτέ [αναφέρεται στην στιγμή όπου τα δυτικά στρατεύματα πρωτοαντίκρυσαν την Πόλη, 24 Ιουνίου 1203]. Γιατί δεν μπορούσαν καθόλου να σκεφτούν πως μπορεί να υπάρχει σε όλο τον κόσμο μια τόσο ΠΛΟΥΣΙΑ πόλη, όταν είδαν αυτά τα ψηλά της τείχη και τους ΠΛΟΥΣΙΟΥΣ πύργους κι αυτά τα ΠΛΟΥΣΙΑ παλάτια με τις ψηλές εκκλησίες, που ήταν τόσες πολλές που κανείς δεν θα το πίστευε αν δε το έβλεπε με τα μάτια του, και ακόμα το μήκος της πόλης που κυβερνούσε τις υπόλοιπες. Και μάθετε πως δεν υπήρξε άνθρωπος, άνθρωπος τόσο ασυγκίνητος, που να μην ανατριχιάσει. Κι αυτό δεν ήταν καθόλου περίεργο, γιατί ποτέ δεν ανέλαβαν άνθρωποι μια τόσο μεγάλη επιχείρηση από τότε που χτίστηκε ο κόσμος>>.
Είναι 24 Ιουνίου 1203. Οι Σταυροφόροι, αφού πλέουν γύρω από τα θαλάσσια τείχη κινούνται προς την απέναντι ακτή του Βοσπόρου και αποβιβάζονται στη Χαλκηδόνα. Περιμένουν εκεί, συγκεντρώνοντας τρόφιμα και εφόδια, ενώ σημειώνονται και οι πρώτες αψιμαχίες με τον ντόπιο πληθυσμό.
Αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις. Ο αυτοκράτορας Αλεξιος ο Γ΄ υπόσχεται δώρα και χρήματα στους ηγέτες της Σταυροφορίας, αν δεχτούν να φύγουν, ενώ θέτει σε κινητοποίηση το στρατό. Οι επικεφαλής των σταυροφόρων αρνούνται. Αποφασίζουν να προβούν σε μια επίδειξη ισχύος, περιπλέοντας τα τείχη με τα καράβια ετοιμοπόλεμα και τα λάβαρα και τις σημαίες τους να ανεμίζουν Στη πιο σημαντική γαλέρα επιβιβάζονται ο Βονιφάτιος, ο Δόγης Δάνδολος και ο έκπτωτος Αλέξιος. Σκοπός τους είναι να εντυπωσιάσουν το λαό της Πόλης. Ο κόσμος παρακολουθεί με αγωνία και σύγχυση, όσον αφορά τα πρόσωπα του έκπτωτου αλλά και του νυν αυτοκράτορα, κανείς από τους δύο δεν διαθέτει λαϊκά ερείσματα λογω της κακής τους διοίκησης.
 |
| Τα θαλάσσια τείχη της Πόλης |
Μια ημέρα μετά, οι σταυροφόροι αποβιβάζονται στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου, κοντά στον πύργο του Γαλατά, εκεί που κατέληγε η μεγάλη αλυσίδα που ξεκινούσε από τα τείχη της Πόλης και έκλεινε την είσοδο του Κεράτιου. Μετά από ένα επεισόδιο με τη φρουρά του πύργου, οι σταυροφόροι θα κατορθώσουν να καταλάβουν το νευραλγικό αυτό σημείο, να κατεβάσουν την αλυσίδα και να περάσουν τα πλοία τους μέσα στον Κεράτιο, αποκτώντας σημαντικό πλεονέκτημα.Το σχέδιο τους τώρα προβλέπει διμέτωπο αγώνα: οι σταυροφόροι προωθούνται και στήνουν το στρατόπεδό τους απέναντι από το παλάτι των Βλαχερνών, εκεί που ενώνονται τα τείχη της ξηράς με αυτά της Θάλασσας, ενώ οι Βενετοί θα επιχειρούν επιθέσεις κατά των θαλασσίων οχυρώσεων. Μετά από δέκα μέρες, στις 11 Ιουλίου 1203, με επικεφαλής τον Βαλδουίνο της Φλάνδρας επιτίθενται κατά του ανακτόρου των Βλαχερνών, χωρίς να καταφέρουν τίποτε σπουδαίο. Η κατάληψη της Πόλης φαίνεται ότι είναι μια δύσκολη υπόθεση...
 |
| Ο δόγης της Βενετίας Ερρίκος Δάνδολος |
Οι Βενετοί με τα σκάφη τους αρχίζουν να βάλλουν κατά των τειχών, ωστόσο αποφεύγουν να προσεγγίσουν την ακτή. Τότε ο υπέργηρος και με αναπηρία Δόγης Δάνδολος, με μια ριψοκίνδυνη επίθεση, πλησιάζει με τη γαλέρα του την ακτή και στήνει το λάβαρο με το φτερωτό λιοντάρι του Αγίου Μάρκου. Ακολουθούν και άλλα πλοία, με αποτέλεσμα να κατορθώσουν με δυσκολία να καταλάβουν έναν πύργο του θαλασσίου τείχους.
Η είδηση ότι οι εχθροί προσέγγισαν την ακτή θα αναστατώσει την Πόλη. Οι Βενετοί προσπαθούν να μεταφέρουν ενισχύσεις και ανεβαίνουν κα σε άλλους πύργους. Την κρίσιμη στιγμή οι υπερασπιστές της Πόλης βάζουν φωτιά και με τον άνεμο ευνοικό, η φωτιά στρέφεται προς τους Βενετούς, αναγκάζοντάς τους να οπισθοχωρήσουν προς το τείχος. Ταυτόχρονα ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ βγαίνει με ισχυρές δυνάμεις από το τείχος της ξηράς και επιτίθεται στο στρατόπεδο των Σταυροφόρων. Οι Σταυροφόροι αιφνιδιάζονται, ο δογης διακόπτει την επίθεση από τη θάλασσα και σπεύδει στο μέτωπο της ξηράς, όμως την τελευταία στιγμή ο Αλέξιος διστάζει και διατάζει υποχώρηση. Ο χρόνος και οι συσχετισμοί ήταν ευνοϊκοί για τους Βυζαντινούς, όμως η ευκαιρία χάνεται...
Το ίδιο εκείνο βράδυ ο Αλέξιος μην αντέχοντας το βάρος, τις αντιδράσεις και τις πιέσεις που δέχεται από το εσωτερικό, προβαίνει σε μια απονενοημένη ενέργεια: διαφεύγει στην Θράκη. Η Πόλη μένει ακέφαλη. Οι αξιωματούχοι του παλατιού επαναφέρουν τον Ισαακιο Άγγελο στο θρόνο, στέλνουν αγγελιοφόρους στους σταυροφόρους για να τερματιστούν οι επιθέσεις. Πράγματι οι σταυροφόροι, αν και επιφυλακτικοί στην αρχή διαπιστώνουν την αλλαγή, ζητούν όμως την επικύρωση των όσων είχαν συμφωνηθεί. Ο γέροντας Ισαάκιος, μη μπορώντας να κανει κάτι άλλο δέχεται και την 1η Αυγούστου του1203 σε επίσημη τελετή παρουσία των ηγετών της Σταυροφορίας ο γιος του Αλέξιος στέφεται συναυτοκράτορας. Σύντομα όμως θα κληθεί να ικανοποιήσει τα όσα είχε υποσχεθεί στους ξένους…
Οι σταυροφόροι θα μεταφέρουν το στρατόπεδό τους ευτυχώς έξω από τα τείχη. αλλά θα πηγαινοέρχονται στην Πόλη. Ο πλούτος, τα κτίρια, οι εκκλησιές που θα αντικρίζουν, θα μεγαλώνουν την αρπακτική τους διάθεση, ιδιαίτερα όσο θα καθυστερεί η πληρωμή. Τελικά ο Αλέξιος Δ΄ θα καταφέρει να συγκεντρώσει τα μισά χρήματα (100.000) από τα οποία το μεγαλύτερο μέρος (85.000) πήραν οι Βενετοί και τα λίγα που έμειναν οι Στυροφόροι. Άλλα χρήματα δεν υπάρχουν και ο Αλέξιος με συνεχείς επαφές και διπλωματικές κινήσεις θα καταφέρει να πείσει τους ξένους να περιμένουν παρατείνοντας τη διαμονή τους ως την άνοιξη-άλλωστε κατά τη διάρκεια του χειμώνα δεν θα μπορούσαν να εκστρατεύσουν στην Αίγυπτο, όπως προέβλεπε το αρχικό σχέδιο..
Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους τα μικροεπεσόδια, η καχυποψία και η ένταση ανάμεσα στα δύο μέρη θα περισσέψει, μέχρι που θα εκδηλωθεί η μεγάλη φωτιά… Κάποιοι από τους Σταροφόρους σε μια εκδήλωση θρησκευτικού φανατισμού, βάζουν φωτιά στο μουσουλμανικο τέμενος που υπήρχε στην Πόλη για τους μουσουλμάνους εμπόρους- επισκέπτες. Η φωτιά παίρνει μεγάλες διαστάσεις και αποτελεί το έναυσμα για τα σοβαρά επεισόδια που ξεσπούν στους δρόμους της Πόλης. Οι σταυροφόροι αναγκάζονται να αποχωρήσουν στο στρατόπεδό τους. Θα τους ακολουθήσουν για λόγους ασφαλείας και οι Λατίνοι που ζουν μόνιμα στη Βασιλεύουσα, έμποροι των ιταλικών πόλεων.
Τα επεισόδια αυτά έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια απουσίας του αυτοκράτορα σε στρατιωτική επιχείρηση εναντίον του θείου του Αλέξιου Γ΄. Με την επιστροφή του, για να αποπληρώσει το χρέος του, αυξάνει τους φόρους και μεγαλώνει τη δυσαρέσκεια των πολιτών, η πλειοψηφία των οποίων επιθυμεί την εκδίωξη των ξένων.
Τον Ιανουάριο του 1204 οι Σταυροφόροι, πιεστικοί όσο ποτέ, στέλνουν αντιπροσωπεία στο παλάτι, ζητώντας επιτακτικά τα οφειλόμενα. O Γοδεφρείδος Βιλεαρδουίνος που ήταν μέλος της αντιπροσωπείας αναφέρει τι διαμήνυσαν:
<< Oι άρχοντές μας σας έχουν ζητήσει επανειλημμένα να εκπληρώσετε τους όρους της συμφωνίας. Και θα είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένοι αν το πράξετε. Διαγορετικά΄δε θα σας αντιμετωπίζουν πλέον ως ηγεμόνα και φίλο, αλλά θα χρησιμοποιήσουν κάθε δυνατό τρόπο για να λάβουν την υποσχόμενη αμοιβή>>,
Και ο Βιλεαρδουίνος συνεχίζει: << Οι Έλληνες ξαφνιάστηκαν κι έμεινα άναυδοι στο άκουσμα αυτού του απειλητικού μηνύματος(…) Οργισμένες φωνές ξεπήδησαν από παντού και κατέκλυσαν τον χώρο>>.
Ο κόσμος απειλεί και προγκάει τους απεσταλμένους με την ανοχή του αυτοκράτορα. Η κατάσταση ξεφεύγει, ενώ ήδη γίνονται παρασκηνιακές κινήσεις για αλλαγή στο θρόνο με επικρατέστερους τον αξιωματικό Θεόδωρο Λάσκαρη και τον Αλέξιο Δούκα, γνωστό ως Μούρτζουφλο... οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες...
Η είδηση ότι οι εχθροί προσέγγισαν την ακτή θα αναστατώσει την Πόλη. Οι Βενετοί προσπαθούν να μεταφέρουν ενισχύσεις και ανεβαίνουν κα σε άλλους πύργους. Την κρίσιμη στιγμή οι υπερασπιστές της Πόλης βάζουν φωτιά και με τον άνεμο ευνοικό, η φωτιά στρέφεται προς τους Βενετούς, αναγκάζοντάς τους να οπισθοχωρήσουν προς το τείχος. Ταυτόχρονα ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ βγαίνει με ισχυρές δυνάμεις από το τείχος της ξηράς και επιτίθεται στο στρατόπεδο των Σταυροφόρων. Οι Σταυροφόροι αιφνιδιάζονται, ο δογης διακόπτει την επίθεση από τη θάλασσα και σπεύδει στο μέτωπο της ξηράς, όμως την τελευταία στιγμή ο Αλέξιος διστάζει και διατάζει υποχώρηση. Ο χρόνος και οι συσχετισμοί ήταν ευνοϊκοί για τους Βυζαντινούς, όμως η ευκαιρία χάνεται...
Το ίδιο εκείνο βράδυ ο Αλέξιος μην αντέχοντας το βάρος, τις αντιδράσεις και τις πιέσεις που δέχεται από το εσωτερικό, προβαίνει σε μια απονενοημένη ενέργεια: διαφεύγει στην Θράκη. Η Πόλη μένει ακέφαλη. Οι αξιωματούχοι του παλατιού επαναφέρουν τον Ισαακιο Άγγελο στο θρόνο, στέλνουν αγγελιοφόρους στους σταυροφόρους για να τερματιστούν οι επιθέσεις. Πράγματι οι σταυροφόροι, αν και επιφυλακτικοί στην αρχή διαπιστώνουν την αλλαγή, ζητούν όμως την επικύρωση των όσων είχαν συμφωνηθεί. Ο γέροντας Ισαάκιος, μη μπορώντας να κανει κάτι άλλο δέχεται και την 1η Αυγούστου του1203 σε επίσημη τελετή παρουσία των ηγετών της Σταυροφορίας ο γιος του Αλέξιος στέφεται συναυτοκράτορας. Σύντομα όμως θα κληθεί να ικανοποιήσει τα όσα είχε υποσχεθεί στους ξένους…
Οι σταυροφόροι θα μεταφέρουν το στρατόπεδό τους ευτυχώς έξω από τα τείχη. αλλά θα πηγαινοέρχονται στην Πόλη. Ο πλούτος, τα κτίρια, οι εκκλησιές που θα αντικρίζουν, θα μεγαλώνουν την αρπακτική τους διάθεση, ιδιαίτερα όσο θα καθυστερεί η πληρωμή. Τελικά ο Αλέξιος Δ΄ θα καταφέρει να συγκεντρώσει τα μισά χρήματα (100.000) από τα οποία το μεγαλύτερο μέρος (85.000) πήραν οι Βενετοί και τα λίγα που έμειναν οι Στυροφόροι. Άλλα χρήματα δεν υπάρχουν και ο Αλέξιος με συνεχείς επαφές και διπλωματικές κινήσεις θα καταφέρει να πείσει τους ξένους να περιμένουν παρατείνοντας τη διαμονή τους ως την άνοιξη-άλλωστε κατά τη διάρκεια του χειμώνα δεν θα μπορούσαν να εκστρατεύσουν στην Αίγυπτο, όπως προέβλεπε το αρχικό σχέδιο..
Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους τα μικροεπεσόδια, η καχυποψία και η ένταση ανάμεσα στα δύο μέρη θα περισσέψει, μέχρι που θα εκδηλωθεί η μεγάλη φωτιά… Κάποιοι από τους Σταροφόρους σε μια εκδήλωση θρησκευτικού φανατισμού, βάζουν φωτιά στο μουσουλμανικο τέμενος που υπήρχε στην Πόλη για τους μουσουλμάνους εμπόρους- επισκέπτες. Η φωτιά παίρνει μεγάλες διαστάσεις και αποτελεί το έναυσμα για τα σοβαρά επεισόδια που ξεσπούν στους δρόμους της Πόλης. Οι σταυροφόροι αναγκάζονται να αποχωρήσουν στο στρατόπεδό τους. Θα τους ακολουθήσουν για λόγους ασφαλείας και οι Λατίνοι που ζουν μόνιμα στη Βασιλεύουσα, έμποροι των ιταλικών πόλεων.
Τα επεισόδια αυτά έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια απουσίας του αυτοκράτορα σε στρατιωτική επιχείρηση εναντίον του θείου του Αλέξιου Γ΄. Με την επιστροφή του, για να αποπληρώσει το χρέος του, αυξάνει τους φόρους και μεγαλώνει τη δυσαρέσκεια των πολιτών, η πλειοψηφία των οποίων επιθυμεί την εκδίωξη των ξένων.
Τον Ιανουάριο του 1204 οι Σταυροφόροι, πιεστικοί όσο ποτέ, στέλνουν αντιπροσωπεία στο παλάτι, ζητώντας επιτακτικά τα οφειλόμενα. O Γοδεφρείδος Βιλεαρδουίνος που ήταν μέλος της αντιπροσωπείας αναφέρει τι διαμήνυσαν:
<< Oι άρχοντές μας σας έχουν ζητήσει επανειλημμένα να εκπληρώσετε τους όρους της συμφωνίας. Και θα είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένοι αν το πράξετε. Διαγορετικά΄δε θα σας αντιμετωπίζουν πλέον ως ηγεμόνα και φίλο, αλλά θα χρησιμοποιήσουν κάθε δυνατό τρόπο για να λάβουν την υποσχόμενη αμοιβή>>,
Και ο Βιλεαρδουίνος συνεχίζει: << Οι Έλληνες ξαφνιάστηκαν κι έμεινα άναυδοι στο άκουσμα αυτού του απειλητικού μηνύματος(…) Οργισμένες φωνές ξεπήδησαν από παντού και κατέκλυσαν τον χώρο>>.
Ο κόσμος απειλεί και προγκάει τους απεσταλμένους με την ανοχή του αυτοκράτορα. Η κατάσταση ξεφεύγει, ενώ ήδη γίνονται παρασκηνιακές κινήσεις για αλλαγή στο θρόνο με επικρατέστερους τον αξιωματικό Θεόδωρο Λάσκαρη και τον Αλέξιο Δούκα, γνωστό ως Μούρτζουφλο... οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου